Monitor Erfgoedinspectie

Tweejaarlijks sturen wij ruim 800 organisaties die onder ons toezicht vallen een vragenlijst. Wij hebben per toezichtveld een analyse gemaakt van de uitkomsten van de Monitor 2015-2016, waarvan wij de opvallendste resultaten graag met u delen:

Onze verschillende toezichtvelden kennen elk een eigen monitor.

De vragen richten zich op:

het beheer, behoud en de toegankelijkheid van de rijkscollectie
het archeologische bestel
de (archeologische) monumentenzorg bij gemeenten?
de goede, geordende en toegankelijke staat van overheidsinformatie

Wij gebruiken de gegevens onder andere voor:

Analyse van risico’s en trends in het toezichtveld
Inspecties bij organisaties
Thematische inspecties

De organisaties krijgen op basis van hun antwoorden een kleurrapportage, waarmee zij kunnen zien hoe zij ervoor staan en hoe zij zich verhouden tot de andere organisaties in hun werkveld.

Monitor Erfgoedinspectie 2015-2016

Archeologie ?

Certificering

Met de komst van de Erfgoedwet op 1 juli 2016 is het stelsel van kwaliteitsborging in de archeologie veranderd.De meest ingrijpende wijziging ten opzichte van de Monumentenwet 1988 is de vervanging van de opgravingsvergunning door een archeologisch certificaat (Artikel 5.1 t/m 5.6 Erfgoedwet). Elke organisatie die opgravingen wil uitvoeren moet dus vanaf 1 juli 2016 in het bezit zijn van een certificaat. Een uitzondering op deze bepalingen vormen universiteiten en hogescholen. In de monitor heeft de Erfgoedinspectie vragen gesteld in hoeverre de vergunninghouders van plan zijn zich te certificeren.

1
70% vergunninghouders heeft certificaat in bezit
2
‘Opgraven’ en ‘inventariserend veldonderzoek’ zijn de meest populaire protocollen

1Van vergunning naar certificaat

Van de vergunninghouders geeft 80% aan in de monitor 2015/2016 dat ze zich willen laten certificeren. De belangrijkste reden voor organisaties om geen certificaat aan te vragen is dat zij geen opgravingen meer uitvoeren.

Vanaf 1 juli 2017 moesten alle organisaties die opgravingen doen een certificaat hebben, uitgezonderd de universiteiten en hogescholen. Op dat moment waren 39 organisaties die een vergunning hadden (59%), in het bezit van een certificaat. Op 1 september 2017 is dit aantal oud-vergunninghouders die zich gecertificeerd hebben, gestegen naar 45 (70%). Dit betekent dat 10 organisaties op 1 september 2017 nog geen certificaat hebben, terwijl ze in de monitor hebben aangegeven dit wel te willen gaan doen. Daarnaast zijn er vijf nieuwkomers: organisaties die voorheen geen vergunning hadden, maar nu wel een certificaat.

2Protocollen

Organisaties kunnen zich laten certificeren voor verschillende protocollen met betrekking tot archeologie. Elke organisatie bepaalt zelf voor welke protocollen certificering nodig is gezien haar werkzaamheden. In de monitor 2015/2016 geeft ongeveer 90% van de organisaties die zich willen laten certificeren aan dat zij dit willen doen op de protocollen ‘inventariserend veldonderzoek’ en ‘opgraven’. De protocollen met betrekking tot waterbodems worden het minst genoemd. Op 1 september 2017 ziet de werkelijke verdeling van protocollen er vergelijkbaar uit.

Vondsten en opgravingsdocumentatie

Vondsten die gedaan zijn bij het doen van opgravingen moeten bewaard worden in archeologische depots. Ook alle opgravingsdocumentatie die hierbij hoort, moet in de depots bewaard worden (Artikel 5.9 Erfgoedwet).Op deze manier kunnen wetenschappers, amateurarcheologen en andere geïnteresseerden de vondsten nu en in de toekomst, verder onderzoeken. In de monitor is gevraagd aan de vergunninghouders in hoeverre er achterstanden bestaan in de overdracht van vondsten en opgravingsdocumentatie aan de eigenaar en van rapportages aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daarbij is er ook gevraagd naar de redenen van de achterstanden. Ook is gevraagd of organisaties voor het aanleveren aan depots gebruik maken van de digitale pakbon. De digitale pakbon is ontwikkeld om op een uniforme manier te kunnen werken. Een gestandaardiseerde pakbon is opgenomen in de KNA (OS17). Ten slotte is gevraagd in hoeverre digitale opgravingsdocumentatie is overgedragen aan het E-depot. Het is sinds 2007 verplicht om dit te doen in het ‘E-depot Nederlandse Archeologie’ van DANS

1
Achterstanden flink gestegen
2
60% gebruikt digitale pakbon niet
3
Overdracht e-depot

1Achterstanden flink gestegen

Het aantal projecten waarvoor organisaties nog geen opgravingsdocumentatie, vondsten en/of rapporten overgedragen hebben, is flink gestegen. De grootste stijging is te zien bij bedrijven, terwijl gemeenten juist aangeven veel minder achterstanden te hebben. Bij nadere analyse blijkt dat vrijwel de gehele stijging van het aantal projecten bij bedrijven op conto staat van vijf bedrijven. Hoewel het aantal projecten enorm gestegen is, is het percentage van organisaties dat achterstanden heeft sinds de monitor 2011/2012 al vrijwel gelijk op ca. 40%.

Belangrijkste reden voor de achterstanden:

Uitwerking nog niet gereed
Aanleveringseisen en de capaciteit van het depot;
Gebrek aan personele capaciteit;
Het opsparen van projecten om in bulk aan te leveren;
Wachten op goedkeuring;
Dispuut met de opdrachtgever.

2Gebruik digitale pakbon

Gebruik digitale pakbon

24% van de organisaties heeft digitale pakbon gebruikt.
16% van de organisaties is van plan de digitale pakbon te gaan gebruiken
60% van de organisaties gebruikt digitale pakbon niet.

Overigens wil dit nog niet zeggen dat de organisaties, die aangeven de digitale pakbon te hebben gebruikt, dit voor alle projecten gebruiken. Organisaties die de digitale pakbon niet hebben gebruikt geven aan dat de digitale pakbon nog niet door alle depots wordt geaccepteerd of dat het geen vereiste is bij aanlevering. Daarnaast geven verschillende organisaties aan te wachten met de ingebruikname van de digitale pakbon totdat alles goed geregeld is.

3Overdracht aan e-depot

73%

De organisaties die aangeven documentatie te hebben overgedragen aan het e-depot, hebben dit over het algemeen voor grootste deel van de beschikbare informatie gedaan.

Redenen die worden aangedragen voor het niet (volledig) deponeren van de digitale documentatie zijn:

Minder interessante informatie wordt niet gedeponeerd
Projecten zijn nog niet afgerond (wel van plan om te gaan deponeren)
Er zijn geen vondsten gedaan
Men is bezig met een inhaalslag
Tijd- en/of capaciteitsgebrek

Monitor Erfgoedinspectie 2015-2016

Overheidsinformatie ?

Archivering websites en sociale media

Overheidswebsites staan centraal in het contact tussen overheid en burgers en bedrijven. De website is een van de belangrijkste bronnen van overheidsinformatie en vaak het centrale portaal voor digitale dienstverlening.Daarnaast maakt de overheid in de communicatie met de buitenwereld in toenemende mate gebruik van sociale media. Zowel via de website als via sociale media wordt informatie verspreid, waaraan burgers en bedrijven rechten kunnen ontlenen. Tegelijkertijd is de informatie op een website ook vluchtig, de inhoud verandert soms dagelijks of vaker. Mede daarom moet het inzichtelijk zijn welke informatie op een bepaald moment op de website te vinden was. De website, informatie op de website en officiële uitingen op sociale media vallen onder de werking van de Archiefwet 1995. De Erfgoedinspectie heeft in 2016 hierover het rapport ‘Webarchivering bij de centrale overheid’ gepubliceerd.

1
Archiveren websites
2
Archiveren uitingen sociale media
3
Behoefte aan richtlijnen

1Archiveren websites

Vrijwel alle organisaties (95%) geven aan dat zij een website hebben. Gevraagd naar de archivering van websites blijkt dat een ruime meerderheid (88%) geen bewaartermijn heeft vastgesteld voor de website en geen visie of beleid (79%) heeft op de archivering van websites. Meer dan de helft (60%) geeft aan op dit gebied niet over actuele kennis te beschikken. Het gebrek aan kennis is mogelijk één van de oorzaken van het feit dat weinig organisaties hun website archiveren. In de monitor geeft 33% aan dat (onderdelen van) de website word(t)(en) gearchiveerd. Nadere analyse van die gegevens heeft uitgewezen dat dit in werkelijkheid een stuk lager is dan in de monitor aangegeven wordt. Organisaties bewaren in veel gevallen wel onderdelen van de websites in het Content Management Systeem of in het Document Management Systeem of anderszins. Hoewel hiermee informatie bewaard wordt, is dit geen webarchivering waarbij aan de archiefwettelijke eisen wordt voldaan. Deze en meer conclusies staan in ons rapport ‘Webarchivering bij de centrale overheid’ van de Erfgoedinspectie.

2Archiveren uitingen op sociale media

Ruim de helft van de organisaties (60%) geeft aan sociale media officieel te gebruiken. Gevraagd naar de archivering van de uitingen op sociale media blijkt dat deze organisaties nauwelijks bewaartermijnen voor uitingen op sociale media hebben vastgesteld en dat de meerderheid geen visie of beleid heeft voor het archiveren van uitingen op sociale media. Ook geeft 60% van deze organisaties aan dat zij niet over actuele kennis beschikken op dit gebied. Het gebrek aan kennis is mogelijk één van de oorzaken van het feit dat slechts 13% van deze organisaties aangeeft uitingen op sociale media te archiveren. Uit het rapport ‘Webarchivering bij de centrale overheid’ van de Erfgoedinspectie blijkt dat dit in werkelijkheid nog veel lager is dan in de monitor aangegeven wordt. Net als bij archivering van websites blijkt dat deze organisaties weliswaar uitingen op sociale media bewaren in bijvoorbeeld hun Document Managemnet Systeem, maar dat ook hier niet gearchiveerd wordt conform de archiefwettelijke eisen.

3Richtlijnen

Uit de monitor blijkt dat overheidsorganisaties weinig doen aan archivering van hun websites en uitingen op sociale media. Het rapport ‘Webarchivering bij de centrale overheid’ van de Erfgoedinspectie stelt dit beeld zelfs nog flink naar beneden bij. In de monitor geven verschillende organisaties aan behoefte te hebben aan richtlijnen met betrekking tot de archivering van websites en uitingen op sociale media. Uit het rapport blijkt dat het ontbreekt aan een beleidskader dat hiervoor gebruikt zou kunnen worden. Kort na de publicatie van het rapport heeft het Nationaal Archief een stappenplan opgesteld voor het archiveren van overheidswebsites, dat onderdeel uit zal maken van de ‘Handreiking webarchivering en sociale media’, die voor eind 2017 voorzien is. Daarnaast is begonnen met het archiveren van de websites van de Rijksoverheid, die beheerd worden door de Dienst Publiek en Communicatie. Dit zijn inmiddels meer dan 300 websites.

Volledig digitaal werken

Burgers en ondernemers moeten hun zaken met de overheid veilig en gemakkelijk digitaal kunnen doen. In het regeerakkoord 2012 is afgesproken dat dit uiterlijk in 2017 mogelijk moet zijn.De besluitvorming en de communicatie met burgers en bedrijven zou dan volledig digitaal moeten (kunnen) plaatsvinden. Hieronder wordt verstaan dat digitale informatievoorziening en informatieuitwisseling leidend is. Uitzonderingen zijn er in de vorm van bijvoorbeeld contracten, internationale verdragen etc. Deze digitale informatie valt onder de Archiefwet 1995. Dat betekent dat de overheidsinformatie duurzaam opgeslagen dient te worden en toegankelijk moet blijven in de toekomst. Deponering van dergelijke overheidsinformatie kan in het e-depot van het Nationaal Archief.

1
20% geeft aan volledig digitaal te werken
2
Verwachting in realiteit niet gehaald

1Volledig digitaal werken

20% van de organisaties geeft in de monitor aan volledig digitaal te werken. In 2013/2014 was dit 13%.
54% geeft aan geen streefdatum te hebben om volledig digitaal te werken.
36% verwacht in 2017 volledig digitaal te werken.

2Verwachting en realiteit

In de monitor 2013-2014 heeft 25% van de overheidsorganisaties aangegeven dat ze verwachten in 2015 volledig digitaal te werken. Wanneer deze verwachting wordt afgezet tegen de feitelijke groei (20%) dan blijkt dat deze groei minder snel gaat dan dat de organisaties verwachtten. De kans is aanwezig dat de huidige verwachting van organisaties die aangeven in 2017 digitaal te werken ook lager uitvalt.

Monitor Erfgoedinspectie 2015-2016

Collecties ?

Veiligheidszorg en incidenten

Om er voor te zorgen dat schade aan de rijkscollectie wordt voorkomen en dat er geen cultuurgoederen verloren gaan is veiligheidszorg belangrijk.Instellingen die delen van de rijkscollectie beheren, dienen maatregelen te treffen om incidenten met betrekking tot de collectie te voorkomen en schade bij incidenten te beperken (Artikel 2.3. lid 1 Erfgoedwet). In de monitor geven instellingen aan of zij beschikken over een risicoanalyse, een collectiehulpverleningsplan en of zij de afgelopen twee jaar calamiteitenoefeningen hebben gehouden. Ook vraagt de Erfgoedinspectie of de instellingen te maken hebben gehad met incidenten, wat de aard en omvang daarvan was en of zij gebruik maken van een incidentenregister. Sinds de invoering van de Erfgoedwet is het verplicht voor museale instellingen om een incidentenregister te hebben en om incidenten te melden bij de Erfgoedinspectie (Artikel 2.3. lid 2 Erfgoedwet). Dit kan direct bij de Erfgoedinspectie of via het DICE. DICE is een landelijk registratiesysteem voor incidenten die betrekking hebben op het cultureel erfgoed.

1
26% van de instellingen beschikt niet over risicoanalyse
2
89 incidenten hebben plaatsgevonden
3
16% van de instellingen heeft geen incidentenregister

1Veiligheidszorg

Beschikt over een risicoanalyse voor de collectie

Beschikt over een CHV-plan

Heeft een calamiteitenoefening gehouden

In een collectiehulpverleningsplan zijn de organisatie en procedures vastgelegd als zich een calamiteit voordoet met gevolgen voor de collectie. Alhoewel 90% van de instellingen aangeeft te beschikken over een dergelijk plan, geeft 52% aan dit niet recent in de praktijk te hebben getoetst middels calamiteitenoefeningen met de collectie. Daarnaast geeft 26% van de instellingen aan geen risicoanalyse te hebben voor de collectie. De Erfgoedinspectie gaat in 2018 een thematisch onderzoek uitvoeren naar veiligheidszorg, waarin met name wordt ingegaan op risicoanalyses.

2Incidenten

52% van de instellingen geeft in de monitor aan dat er incidenten hebben plaatsgevonden in de periode 2015/2016. Zij geven aan dat dit in het totaal 89 incidenten zijn geweest. 10 instellingen geven aan incidenten te hebben gehad door onopzettelijke beschadiging. 7 instellingen hebben water- en transportschade ondervonden.

3Incidentenregister

Incidentenregister

16% van de instellingen geeft aan geen gebruik te maken van een incidentenregister. 19% van de instellingen gebruikt alleen een eigen incidentenregister en 65% maakt gebruik van DICE.

Registratie

Een betrouwbare registratie van de collectie is belangrijk voor de toegankelijkheid en terugvindbaarheid van de museale cultuurgoederen die hiervan deel uitmaken.Instellingen die delen van de rijkscollectie beheren, moeten de museale cultuurgoederen registreren (Artikel 2.4 Erfgoedwet). Voor het jaar 2020 moeten deze registraties aangesloten zijn op het systeem van de minister van OCW, de ‘Digitale collectie Nederland’. Van instellingen wordt verwacht dat zij maatregelen nemen om de collectieregistratie duurzaam toegankelijk te maken (Artikel 2.2 lid 4 Regeling beheer rijkscollectie en subsidiëring museale instellingen). In de monitor wordt gevraagd in hoeverre de collecties geregistreerd zijn en in hoeverre er maatregelen zijn genomen ten behoeve van duurzame toegankelijkheid.

1
65% van de instellingen heeft de collectie volledig geregistreerd
2
Behoefte aan handvatten om registraties duurzaam toegankelijk te maken/houden

1Registratie van de collectie

Het aantal registraties groeit gestaag. Het percentage instellingen dat aangeeft de volledige collectie te hebben geregistreerd is sinds 2009 gestegen van 40% naar 65%. Het percentage instellingen dat aangeeft minder dan 95% van de collectie te hebben geregistreerd is sinds 2009 gedaald van 33% naar 10%.

2Duurzame toegankelijkheid registratie

68% van de instellingen geeft aan maatregelen te nemen om registraties duurzaam toegankelijk te maken. Maatregelen die door instellingen worden genoemd met betrekking tot duurzame toegankelijkheid van de registraties zijn ‘regelmatige back-ups’ en een ‘informatieplan’. Uit de monitor valt op te maken dat de instellingen ‘digitale duurzaamheid’ op verschillende manieren benaderen. Verschillende instellingen geven aan dat er behoefte is aan handvatten met betrekking tot duurzame toegankelijkheid. Duurzame toegankelijkheid is het centrale thema van het werkprogramma en in 2018 staat een themaonderzoek gepland naar de duurzame toegankelijkheid van registraties.

Digitale toegankelijkheid van de collectie

Het streven is dat de rijkscollectie zo veel mogelijk zichtbaar is voor het publiek. Daarom dienen beheerders zich in te spannen om de collectie zo toegankelijk mogelijk te maken (Artikel 2.2 Erfgoedwet).Eén van de manieren om dit te doen is om de collectie digitaal te publiceren. Naast publicatie op de eigen website kan ook aansluiting worden gezocht bij Digitale Collectie Nederland (voorheen genaamd DIMCON). Dit is een online platform, waarop digitale collecties van musea en andere cultuurinstellingen bijeen zijn gebracht. Hierdoor zijn al deze collecties zichtbaar en doorzoekbaar op één website. De collecties die deelnemen aan Digitale Collectie Nederland worden doorgegeven aan Europeana en zijn dus ook op Europees niveau beschikbaar.

1
42% heeft collectie in beperkte mate online beschikbaar
2
31% publiceert niet op Europeana of Digitale Collectie Nederland

1Online publicatie van de collectie

Bijna alle organisaties geven aan in ieder geval een deel van de collectie online te publiceren. 42% van de instellingen geeft aan dit maar in beperkte mate te doen. Een deel van deze instellingen geeft aan dat beeldrechtenonderzoek de reden is dat de collectie tijdelijk in beperkte mate digitaal toegankelijk is.

2Publicatie op Digitale Collectie Nederland

80% van de instellingengeeft aan dat (een deel van) de collectie digitaal beschikbaar is op de eigen website. Daarbij geeft 57% aan dat (een deel van) de collectie beschikbaar is via een andere website. 31% van de instellingen geeft aan dat de collectie niet toegankelijk is via Dimcon (tegenwoordig Digitale Collectie Nederland) noch via Europeana.

Monitor Erfgoedinspectie 2015-2016

Gemeentelijke (archeologische) monumentenzorg ?

Beleid

Een gemeente die beleid voert op het gebied van archeologie, monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten, maakt daarmee duidelijk hoe zij met haar erfgoed omgaat.Dat is zowel een waarborg voor het beheer van het erfgoed, als ook een manier om aan inwoners en gemeenteraad verantwoording af te leggen en een visie uit te dragen over het erfgoed. Door de Erfgoedwet en de aanstaande Omgevingswet komen meer verantwoordelijkheden met betrekking tot het erfgoed te liggen bij de gemeenten. Door deze veranderingen is het van belang om het beleid met regelmaat te actualiseren.

1
Steeds vaker beleid voor archeologie
2
Actualiteit beleid loopt terug
3
Niet op alle onderwerpen beleid

1Steeds meer gemeenten hebben beleid voor archeologie, terwijl beleid voor monumenten daarbij achter blijft

2De actualiteit van het beleid voor monumenten en archeologie loopt terug

Het percentage gemeenten dat aangeeft geen (of zwaar verouderd) beleid te hebben op het gebied van archeologie is in de jaren 2009-2016 gedaald van 50% naar 13%. Het percentage gemeenten dat aangeeft recent (niet ouder dan 4 jaar) beleid te hebben vastgesteld op het gebied van archeologie nam vooral in de jaren 2011-2012 toe van 38% naar 55%. In de periode 2015-2016 lijkt dit echter weer terug te zijn gelopen naar 36% van de gemeenten.

Op het gebied van monumenten is het percentage gemeenten dat aangeeft geen (of zwaar verouderd) beleid te hebben in de jaren 2009-2016 gedaald van 48% naar 42%. In vergelijking met de sterke daling van het verouderde beleid voor archeologie valt op dat veel meer gemeenten aangeven beleid te hebben voor archeologie dan voor monumenten.Net als bij beleid voor archeologie, is het percentage gemeenten dat aangeeft recent (niet ouder dan 4 jaar) beleid te hebben op het gebied van monumenten in de periode 2013-2016 gedaald van 52% naar 36%.. Het lijkt erop dat gemeenten weliswaar steeds vaker beleid hebben voor monumenten en vooral voor archeologie, maar dat dit beleid aan actualisatie toe is. Actualisatie is extra van belang met de veranderingen die de invoering van de Erfgoedwet en straks de Omgevingswet met zich mee brengen.

Het percentage gemeenten dat in verschillende maten van actualiteit aangeeft beleid te hebben op: het gebied van Archeologie en Monumenten over verschillende jaargangen van de monitor.

Archeologie

Monumenten

348% van de gemeenten heeft niet op alle onderwerpen (archeologie, monumenten en/of beschermde stads- en dorpsgezichten) beleid

Gemeentelijk beleid op de onderwerpen

In de monitor 2015-2016 zijn gemeenten gevraagd om voor 3 onderwerpen aan te geven of er beleid is: archeologie, monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten. Niet alle onderwerpen zijn voor alle gemeenten van toepassing. Zo zijn er gemeenten die niet beschikken over monumenten of beschermde stads- en dorpsgezichten. Analyse van de uitkomsten leidt tot het volgende beeld: 40% van de gemeenten heeft op 1 of 2 onderwerpen, die wel op hen van toepassing zijn, geen beleid. Nog eens 8% heeft op geen van de op hen van toepassing zijnde onderwerpen beleid.

Deskundigheid

Door de Erfgoedwet en de aanstaande Omgevingswet komen meer verantwoordelijkheden met betrekking tot het erfgoed te liggen bij de gemeenten. Het is dan ook nodig dat gemeenten over voldoende deskundigheid beschikken of kunnen beschikken om beleid te vormen en taken uit te voeren.Onder deskundigheid wordt verstaan dat de betreffende ambtenaren door opleidingen en/of werkervaring voldoende specifieke kennis hebben op het betreffende vakgebied. Daarbij geven commissies de gemeenten adviezen over restauratie- of wijzigingsplannen voor rijksmonumenten. Ook de leden van deze commissies moeten door opleidingen en/of werkervaring over voldoende specifieke kennis beschikken op het betreffende vakgebied. De criteria hiervoor staan in de de ‘Handreiking voor monumentencommissies’ van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

1
Deskundigheid in beeld
2
Adviescommissies worden als deskundig beschouwd
3
Kwaliteit van adviezen worden als goed ervaren

1Helft van de gemeenten geeft aan niet over specifieke deskundigheid te beschikken met betrekking tot monumentenzorg

De meeste gemeenten (ongeveer 80%) geven aan met betrekking tot monumenten over generieke deskundigheid te beschikken op het gebied van ruimtelijke ordening en wet- en regelgeving. Ongeveer de helft van de gemeenten geeft aan over specifieke deskundigheid te beschikken op bijvoorbeeld het gebied van bouwhistorie, architectuurhistorie, restauratietechniek, herbestemming, stedenbouw en cultuurlandschap. Maar weinig gemeenten geven aan over specifieke deskundigheid te beschikken op het gebied van interieurs en duurzaamheid. Ongeveer een kwart van de gemeenten beschikt over deskundigheid op meer dan 7 onderdelen. Slechts 5% van de gemeenten geeft aan dat zij helemaal niet beschikken over deskundigheid op het gebied van monumenten

2De adviescommissies op het gebied van monumenten worden door de gemeenten als deskundig beschouwd.

De gemeenten geven aan dat de commissies, die hen adviseren op het gebied van monumenten, deskundig zijn op het gebied van architectuurhistorie, bouwhistorie, restauratietechniek en stedenbouw/cultuurlandschap. Daarnaast wordt aangegeven dat de adviescommissies vaak over plaatselijke kennis beschikken. Meer dan 75% van de gemeenten geeft aan dat de adviescommissies op 3 of 4 van de genoemde gebieden deskundig zijn.

3De kwaliteit van de adviezen van de commissies vinden de gemeenten over het algemeen goed.

De adviezen van de commissies op het gebied van monumenten worden door meer dan driekwart van de gemeenten als goed ervaren. Geen van de gemeenten kwalificeert de kwaliteit van de adviezen van de adviescommissie als slecht.

Toezicht en handhaving

Gemeenten hebben verschillende verantwoordelijkheden met betrekking tot het toezicht op archeologie en monumenten. Zo kunnen ze illegale opgravingen constateren en niet-vergunde werkzaamheden aan rijksmonumenten.Wanneer gemeenten dergelijke overtredingen constateren kunnen zij hiertegen handhavend optreden of proces verbaal te laten opmaken. Meer informatie over handhaving en preventie op (archeologische) monumenten en de rol die de Erfgoedinspectie hierbij kan spelen, vindt u hier.

1
Illegale archeologische opgravingen
2
Onwetendheid bij overtreders

110% van de gemeenten geeft aan illegale archeologische opgravingen te hebben geconstateerd.

76% van de gemeenten geeft aan geen illegale opgravingen te hebben geconstateerd. Van de 10% gemeenten die dit wel hebben gedaan, heeft 16% in alle gevallen proces verbaal opgemaakt, terwijl 60% van deze gemeenten dat in geen van de gevallen gedaan heeft. Gemeenten geven aan dat er wel op andere manieren wordt opgetreden bij overtredingen zoals waarschuwen, aangifte doen bij de politie en beboeting. Er worden hierbij verschillende knelpunten ervaren, bijvoorbeeld met betrekking tot de bewijslast.

2Overtreders geven vaak aan niet te weten dat een vergunning nodig is voor werkzaamheden aan monumenten.

Op de vraag of de gemeente de afgelopen twee jaar heeft opgetreden tegen een overtreding van de Monumentenwet bij rijksmonumenten, antwoordt 31% ja. Deze 98 gemeenten geven aan dit (bij benadering) in totaal 473 keer te hebben gedaan. In de meeste gevallen, 392 keer, ging het om het zonder vergunning uitvoeren van vergunningplichtigewerkzaamheden aan een monument. De reden voor de overtreding, die volgens gemeenten het vaakst werd opgegeven door de overtreders, was dat zij niet wisten dat een vergunning nodig was. Daarnaast gaven de overtreders aan dat ze niet op de hoogte waren van de monumentale waarde en soms wordt er, zo stellen de gemeenten, bewust geen vergunning aangevraagd.